Zin in een oefening? Volgens aloud recept? Matsuo Bashõ (en andere Japanse haikumeesters) deden het vaak met hun leerlingen. De meester gaf een aanzet en de leerlingen moesten (zo snel als ze konden) de haiku vervolledigen. De meest eenvoudige oefening van die aard was het vervolledigen van de haiku door zelf een laatste regel te bedenken. De meester bouwde vaak ook ongemerkt iets bijzonders in de opgegeven twee regels in. Niet zelden was dat een soort val, waarin de leerlingen niet mochten trappen.
Laat mij nog eens voor ‘meester’ spelen en twee regels opgeven. Jij mag de haiku naar eigen inzicht, godsvrucht en vermogen afwerken met een derde regel. En ja, er zit óók een soort val in. De woorden haar bril mag je gerust vervangen door zijn bril als je wilt. Op een later tijdstip publiceer ik hier dan misschien een paar van mijn eigen versies.
¶
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
…
EDIT: hierbij enkele van mijn versies en wat tekst en uitleg, ook bij de val die ik in de opdracht inbouwde.
¶
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
Avondritueel.
~
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
Ik draai mij al om.
~
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
Weer een hoofdstuk uit.
~
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
Haar boek nog open.
De ingebouwde val was dat je de haiku niet mocht vervolledigen vanuit het standpunt van de vrouw zelf. Want dan zou het geen observatie meer zijn, maar een gedicht dat iemand in de plaats van de vrouw schreef. Het tafereel moet dus door de dichter te observeren zijn. Dat betekent in dit geval dat de vrouw bijvoorbeeld naast hem in bed ligt. Elke aanvulling moet je dus kunnen lezen als iets dat de dichter naast haar kan zien, horen, voelen, ruiken, weten. Dit zouden bijvoorbeeld foute haiku’s zijn:
¶
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
Ze denkt nog aan hem.
~
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
Sloot ze de voordeur?
~
Het dichtklappen van
haar bril voor het licht uitgaat.
Hopen op de slaap.
En natuurlijk is het niet altijd zo rechttoe rechtaan en hangt het ook af van de manier waarop je de haiku leest. In de laatste zogezegd ‘foute’ haiku kun je lezen dat het haar eigen hoop is om te kunnen slapen en het in die zin als een foute haiku zien. Omdat de dichter dan iets vanuit haar gedachten beschrijft en dat kan niet in haiku.
Maar het zou ook een bedenking van de dichter naast haar kunnen zijn. Omdat hij haar kent en weet dat ze moeilijk slaapt. Misschien daarom ook dat lezen in bed elke avond. En dus hoopt de dichter dat ze deze nacht zal kunnen slapen. Vorige nacht lukte het immers weer niet. En dan kun je nog verder lezen: als de vrouw niet kan slapen en de hele nacht woelt of nu en dan opstaat, kan ook hij niet slapen. En dus ja: hopen op de slaap. Bijvoorbeeld.
Je zou zelfs kunnen argumenteren dat de dichter naar haar kijkt en de hoop van haar gezicht kan aflezen, wijl ze nog even ligt te staren naar het plafond voor ze het licht uitdoet.
iHAIKU 