Actualiteit

In de snikhete middagzon trok hij zijn monkapje wat strakker aan en vroeg mij: Kun je haiku ook gebruiken om poëzie over de actualiteit te schrijven? Ik antwoordde: Hm, da’s een lastige.

door Geert De Kockere

Haiku leent zich niet zo goed voor taferelen of gebeurtenissen die eenmalig zijn of sterk gebonden aan een uitzonderlijke of zeer tijdelijke of unieke toestand. Een haiku is immers zo kort, dat je er geen kader kunt in meegeven, waarbinnen dan de haiku gezien en begrepen kan worden. Daarom is haiku de poëzie van het gewone, het door iedereen gekende en zelfs herkende. Een actuele gebeurtenis die je in een haiku beschrijft, zal misschien op het moment zelf goed begrepen worden, omdat het kader op dat moment door veel mensen gekend is, maar zal binnen pakweg tien jaar niets meer zeggen of zelfs onbegrijpelijk zijn.

¶

De astronauten,
eindelijk weer frisse lucht!
Maar ach, mondmaskers …

Neem nu de haiku hierboven. Op 2 augustus 2020 keerde de ruimtecapsule Dragon van het internationale ruimtestation ISS terug, nadat er enkele maanden geleden twee astronauten naartoe waren gebracht en er al die tijd bleven. Toen ze uit de Golf van Mexico werden gevist en uit hun capsule gehaald, konden ze voor het eerst weer verse lucht inademen. Maar toen moesten ze meteen een mondmasker om door de wereldwijde coronacrisis.

In deze haiku heb je dus te maken met twee actualiteiten die vervlochten zijn: de terugkeer van de astronauten én de coronacrisis. De haiku wordt in 2020 ongetwijfeld meteen begrepen. Omdat die crisis dan wereldwijd is én iedereen treft. Of de haiku tien jaar later ook nog wordt begrepen, zal afhangen van de verdere impact van die coronacrisis en is onvoorspelbaar.

→ TIJDLOOS

In die zin is actualiteit geen goed idee voor een haiku. Tenzij voor specifieke doeleinden of gelegenheidshaiku’s. Als extraatje bij een artikel of tijdens een lezing bijvoorbeeld. Maar voor de lange termijn? Twijfelachtig. Het is juist zo typerend en zelfs verbluffend voor haiku dat al die oude gedichten van Bashõ, Shiki, Issa, Buson vandaag nog steeds even herkenbaar zijn als eeuwen geleden. Omdat zij haast nooit over actuele toestanden van de korte termijn gaan, maar over de natuur die nauwelijks verandert of over algemeen bekende thema’s. Dat maakt haiku zo tijdloos én universeel.

Tot slot nog een coronahaiku:

¶

Bankje, corona,
eten zonder kapje mag.
Twee menseneters!