Na jaren van intense studie en het schrijven van en experimenteren met haiku heb ik een eigen haikuschool opgericht: ya. Het is geen klassieke haikukring, maar eerder een genootschap, dat ik evenwel liever een genotschap noem: leren, lezen, schrijven en vooral genieten. Voor alle leeftijden. Genieten van taal, maar evenzeer van alle mooie dingen om ons heen.
door Geert De Kockere
Ya is een Japans snijwoord, dat heel vaak aan het eind van een metrische regel in een Japanse haiku werd gebruikt door de oude haikumeesters. Een snijwoord in een Japanse haiku duidt een rustpunt aan, een beetje te vergelijken met een leesteken in het Nederlands.
Het snijwoord ya geeft dus een adempauze aan en betekent doorgaans vrij zakelijk iets als: wat betreft of wat ik nu toevallig zag. Maar er kan ook meer gevoel in zitten of ontzag voor wat voorafgaat. Het snijwoord ya is in die zin dan een soort uitroep, die de geschetste situatie in het volle licht plaatst, er de lezer extra op wijst. Daarna volgt een pauze alvorens de dichter verdergaat en het ritme soms strakker maakt. Zo kun je ya vaak vertalen als O! Of Zie! Met ya aan het eind van zijn eerste regel zegt de dichter ook weleens: Weet je, daar ga ik het verder over hebben.
Voor de symboliek van mijn haikuschool onthou ik vooral die adempauze. Haiku is voor mij altijd een adempauze, even tot rust komen, stilstaan bij iets gewoons en het weer bijzonder en mooi trachten te zien. Ook dat ontzag van ya zit er dus in: iets doodgewoons weer eens in het volle licht plaatsen en het anders bekijken, erop wijzen. Zie! Kijk! O! Ontzag ook voor de kleine dingen om ons heen.
→ ORGANISCH
Hoe ik de haikuschool ya verder zal ontwikkelen, is nog niet helemaal duidelijk. Dat zullen de komende jaren uitwijzen. Ik laat ze graag organisch groeien: er komt wat komt met wie komt. Want ya, zou je kunnen stellen, is het product van de vermenigvuldiging van de menselijke factoren die gevormd worden door de gemeenschappelijke interesse voor haiku.
In het verleden organiseerde ik met ya al haikuweekends in een vakantiehuis met veel natuur rondom in een mooie streek. Ook haikuvormingen van één dag werden al door ya georganiseerd. In de Villa Yourcenar op de Zwarteberg net over de Franse grens bijvoorbeeld. In het → Huis van de Haiku beschikken we nu over nieuwe mogelijkheden en ruimten om ya verder concreet vorm te geven. En dat steeds vanuit een welbepaalde → codex, waarin ik mijn visie op haiku vrij gedetailleerd heb uitgeschreven.
→ YOKU MIREBA
Binnen ya is er een speciale zinsnede die we koesteren en waaraan we onszelf vaak op een speelse en niet zelden grappige wijze herinneren: Yoku mireba! Sonja Barend sloot destijds haar praatprogramma op televisie altijd af met volgende eindgroet: Voor straks: lekker slapen en morgen gezond weer op! Het werd een soort van bezwerende zin. Ook Yoku mireba! heeft iets van een toverspreuk. De woorden zijn ontleend aan Matsuo Bashõ. Hij schreef volgende haiku:
¶
yoku mireba
nazuna hana saku
kakine kana
~
Wanneer je goed kijkt,
bloeit er een herderstasje
onder het hekken.
Bashõ schreef de haiku toen hij een herderstasje had opgemerkt. Dat is een klein plantje met een heel onopvallend bloemetje. Wie er niet op let, gaat er zo aan voorbij. De haiku van Bashõ gaat dus over het goed kijken en het belang van het opmerken, van het zien van de vaak onbenullige dingen. Je moet ze wíllen opmerken, je moet ze kúnnen opmerken. Yoku mireba betekent dus: Als je goed kijkt. Die woorden werden door deze haiku in Japan zelfs een gevleugelde uitspraak. Ook kinderen worden door hun ouders soms naar deze twee woorden genoemd.
Yoku mireba! vat heel mooi samen waar het (meestal) in haiku om gaat: het goed kijken en dingen opmerken die anderen vaak niet (meer) zien of er te gemakkelijk aan voorbijgaan. Met andere woorden: bij een haiku moet je de kunst van het schrijven omzetten in de kunst van het zien, soms het anders zien. Yoku mireba, als je goed kijkt, is alvast een van de grote mantra’s van de haikuschool ya.
iHAIKU 