De premisse

Het miezerde wat en iemand vroeg mij wijl hij naar de grauwe hemel keek: Mag ik op en in een haiku wroeten, hem voortdurend veranderen of moet hij er in één keer staan? Ik antwoordde: Wroet maar, maar gebruik een meetlat.

door Geert De Kockere

Vaak loopt het bij het wroeten aan een haiku fout, omdat je tijdens het wroeten dingen gaat veranderen. Daardoor wordt dan ook de oorspronkelijke inhoud deels gewijzigd, waarna de haiku soms niet meer logisch in elkaar zit of juist begrepen kan worden. Dan heeft de lezer vaak iets als: Jaja, maar wat wil je nu juist zeggen?

→ MEETLAT

Een hulpmiddeltje om dat te voorkomen, is het maken van een premisse (een aanname dat iets waar is) zodra je je haiku ‘ziet’ en het haikumoment beleeft. Op het moment dus dat je nog heel goed weet wat je wilt tonen of vertellen. Een premisse is een samenvattende zin, iets wat je vooraf stelt, duidelijk maakt voor jezelf: dit wil ik vertellen.

Het is een term die ook in de filmwereld vaak wordt gebruik als een techniek om het hoofdmotief van de film niet uit het oog te verliezen. Tijdens het draaien, draait men immers niet in een chronologische volgorde, maar neemt men eerder per locatie op. Een beetje alles door elkaar dus, waardoor het moeilijker wordt om het overzicht over de film en over het verhaal, de vertelling te behouden. Daarvoor gebruikt men dan de premisse. Het is doorgaans één zin, waarin de hoofdboodschap én de evolutie van de film wordt uitgedrukt. Daarom bevat zo’n premisse in de filmwereld haast altijd leidt tot. Dat duidt die evolutie aan. Een voorbeeld van een premisse is: Het verwerven van macht leidt tot machtsmisbruik. Of nog: Liefde leidt tot ontgoocheling.

De premisse mag niet te ingewikkeld zijn, moet zo kort en eenvoudig mogelijk geformuleerd worden en de film krachtig samenvatten. Gedurende de opnames fungeert de premisse dan als een soort meetlat om te zien of wat men aan het opnemen is vooral niet in strijd is met die premisse en de premisse (de algemene boodschap van de film dus) dient.

→ BIJ DE LES

Die techniek zou je dus ook in een vereenvoudigde versie kunnen gebruiken om tijdens het werken aan je haiku bij de les te blijven. De premisse moet dan een zo kort mogelijke zin zijn over wat je de lezer wilt zeggen, laten zien. En in tegenstelling tot de premisse voor een film zit er niet leidt tot in. Een haiku is immers een momentopname en beschrijft geen evolutie.

Een korte zin dus die je haiku kernachtig samenvat. Die zin kun je dan voortdurend gebruiken om te evalueren of je haiku nog wel zegt wat je oorspronkelijk bedoelde of zelf zag. Zo blijft de logica beter bewaard en loop je minder kans dat de lezer niet meer ziet of begrijpt wat je wilt zeggen.

Ook na een eerste versie van een haiku kun je nog een premisse maken. Om te beoordelen of het echt wel dat is wat je wilt vertellen. De premisse dient dan om meer vanop afstand en in gewone taal te kunnen bekijken, te evalueren, te meten of de inhoud van je haiku wel de moeite van het vertellen of tonen waard is en je er als dichter kunt achterstaan.