Opruimen

Kerkklokken luidden wijl ik een haiku schreef en iemand wilde weten: Wat ben je aan het doen? Ik antwoordde: Aan het opruimen.

door Geert De Kockere

Opruimen is een kunst. Moet dat niet klus zijn? vraag je je nu misschien in alle stilte af. Ja, ook. Maar het is ook een kunst. Je zou het de kunst van het verlichten kunnen noemen, het verlichten van de ruimte waarin je vertoeft, werkt, woont. En soms ook van je hoofd. Opruimen in je hoofd is óók een kunst. De kunst van het verlichten dus. En dan kom je dicht bij het idee verdichten, gedicht. Elk gedicht is een vorm van opruimen. Je leeft te midden van een hele hoop gedachten en die ga je tijdens het dichten een voor een opruimen en houdt aan het eind alleen nog die gedachten over die op dat moment echt van belang zijn, die er toe doen. De andere gooi je weg. En wat je overhoudt, ga je ordenen en wel zodanig dat je dan binnen dat beperkte geheel rust en betekenis vindt. Herkenning ook, een plek waar je ‘thuis’ kunt komen. Haiku, het kleine gedicht, zou je daar een extreem voorbeeld van kunnen noemen. Wie haiku schrijft, ruimt zijn hoofd helemaal op en eindigt met slechts wat woorden, waarin je dan helemaal tot rust komt.

→ OOSOUJI

Het zal wel geen toeval zijn dat uitgerekend de Japanners meesters in het opruimen zijn en opruimen er zelfs een ritueel en een filosofie is: oosouji. En oosouji is meer dan alleen maar schoonmaken en organiseren in fysieke zin. Het heeft ook impact op je gemoedstoestand. Het creëren van orde uit chaos is volgens hen goed voor de ziel. Je laat oude dingen los. De Japanners zien het dan ook als een ritueel, veeleer dan als een eentonige karwei. Als je stof veegt, veeg je ook vuil uit het verleden weg.

Samen met het jaarlijkse ritueel van oosouji (vlak voor Nieuwjaar) leggen de Japanners de nadruk op het minimalisme. Het minimalisme wordt in alles, van architectuur tot woondecoratie, gecultiveerd als kunstvorm, waardoor een aangenaam huis ontstaat met minder, maar meer betekenisvolle objecten. En met de nadruk op design en functie in plaats van verwerving en bezit. Er zou niets in huis moeten zijn dat niet betekenisvol, nuttig of aangenaam is. Dat idee is ook sterk gelinkt aan het concept schoonheid, het streven naar schoonheid in alles wat je doet, in alles wat je neerzet, in je gebaren, doen en laten, in je leven tout court. Soms gaan ze daar in Japan erg ver in, waardoor die schoonheid de grens van de kitch overschrijdt.

→ BALLAST

Maar hoe mooi toch sluit dat opruimen en minimaliseren perfect aan bij het schrijven van haiku, hun literaire genre bij uitstek! Haiku is alle overtollige ballast weghalen, de essentie van iets zien en het zo eenvoudig en schoon mogelijk weergeven, weer neerzetten in slechts zeventien lettergrepen. Haast letterlijk dus: opgeruimd staat netjes. En dat ervaar je ook als je met haiku bezig bent en haiku schrijft of leest: je bent aan het opruimen en dat brengt je zowel fysiek als geestelijk tot rust. Haiku geeft je haast altijd een gevoel van verlichting, verluchting.