Individu

Een eerste zwaluw schoot door de lucht en iemand vroeg: Wat moet je zijn of worden om goeie haiku’s te kunnen schrijven? Ik antwoordde: Een individu!

door Geert De Kockere

De Amerikaanse schrijver William S. Burroughs hield ons een spiegel voor en stelde dat onze grootste opdracht in het leven is om als individu te midden van het steeds toenemende en vaak verstikkende pakijs van wetten, regels en reglementen weer een individu te worden, ons te bevrijden van het ijs, uit het water te springen en de wereld te kleuren:

The first and most important thing an individual can do is to become an individual again, decontrol himself, train himself as to what is going on and win back as much independent ground for himself as possible.

Meer dan ooit wordt ons leven bepaald door regels, steeds minder mogen we doen, steeds meer móéten we doen. Alles wordt in onze plaats voorgeschreven, geregeld en beslist: waar we wel of niet mogen lopen, mogen zwemmen, mogen praten, mogen liefhebben. Wat we wel en niet mogen eten, hoe we ons moeten kleden, gedragen, kussen. Op die manier worden we opgeslokt door de massa, als grijze muizen te midden van het kleurloze. Alle kleuren samen worden wit: niets. Wie kleur wil zijn of brengen, moet eruit springen, weer individu worden.

Een kunstenaar slaagt daar misschien nog het meest in en een schrijver het allermeest. Hij heeft immers nauwelijks nog wetten die hij moet respecteren, waaraan hij moet gehoorzamen, zelfs niet die van de materie of de zwaartekracht. Enkel de wetten van zijn fantasie en zijn taal zijn nog op hem van toepassing. Maar die wetten bepaalt hij grotendeels zelf via een individuele invulling en dus een eigen stijl: zijn dichterlijke vrijheid!

→ UITLICHTEN

Deze mooie filosofie zou je ook kunnen toepassen op de haiku. Want is het niet precies dat wat een haiku doet? Iets — een dier, een ding, een belevenis, een ervaring, een moment — uit de grote grijze massa halen, uit de allesomvattende wereld lichten, om het weer als een individueel feit, een detail een uniek moment te laten zien, het in zijn essentie te tonen als iets bijzonders. Kijken we doorgaans niet te algemeen, te veel naar de massa, waardoor we de individuele schoonheid of het unieke van iets uit het oog verliezen? Haiku tracht om iets kleins, iets eenvoudigs van alle wetten en regels te ontdoen en het als een uniek element of een unieke ervaring (het zogenaamde haikumoment) weer helemaal zichzelf te laten zijn, waardoor het zijn intrinsieke kracht en schoonheid terugkrijgt en daardoor ons lezen, ons leven kleur geeft.

→ SCHOONHEID

Haiku schrijven is dus in het massale het individuele zoeken (yoku mireba, als je goed kijkt), het vinden, het eruithalen en het weer als een uitzonderlijke bijzonderheid laten zien. De klemtoon ligt daarbij op de schoonheid en de verwondering. Haiku straalt daarom zo goed als altijd een zalig en verfrissend positivisme uit, zelfs in de schertsende toon van een senryu. Het lachen met is vooral een knipoog, een glimlach om de kleine, individuele kantjes van elke mens afzonderlijk. Van het individu dus. Het is geen veroordeling van de mens, maar een ode aan zijn individuele koppigheid. Smile!