Mediteren

De weg liep steil omhoog en iemand vroeg mij: Mediteer je ook? Ik antwoordde: Wie niet?

door Geert De Kockere

Het is een vraag die haikudichters wel vaker krijgen. Of ik soms mediteer? En dan stel ik er mij bij voor dat ze mij in hun gedachten in kleermakerszit, met ontbloot bovenlijf misschien, ergens midden in de natuur zien zitten, mijn beide handen met hun ruggen zachtjes op mijn knieën gelegd, hoofd lichtjes omhoog, ogen gesloten. Urenlang.

Waar die veronderstelling en dat beeld vandaan komen, valt niet ver te zoeken. Althans figuurlijk niet, want letterlijk is het toch een eindje stappen: het Oosten. Over haiku weet men ondertussen wel dat die vorm van poëzie oorspronkelijk uit Japan komt, het Oosten dus, en dat haiku nogal sec, kort en ‘om over na te denken’ is. En zo wordt al snel een link gelegd met mediteren.

→ METIER

Maar nee dus, ik mediteer nooit. Of beter gezegd: ik mediteer altijd. Wie niet? Maar ik mediteer niet op de manier die met de vraag wordt bedoeld. Ik doe niet aan yoga of een andere vorm van meditatie die een naam kreeg. Maar wie schrijft, en al zeker wie dicht, mediteert voortdurend. Het kan niet anders, het behoort tot het metier van het dichterschap.

Is de link van meditatie met haiku dan niet groter dan met andere poëzie? Misschien wel, ja. De link tussen mediteren en poëzie zit hem vooral in dat verdichten. Wie een gedicht schrijft, wie dus dicht, verdicht: hij of zij brengt bepaalde gedachten dichter bij elkaar door andere gedachten weg te laten. De andere gedachten komen dan dichterlijk gezegd dichter en dichter bij elkaar. En om te kunnen verdichten, moet je over de essentie van je gedachten nadenken, soms diep nadenken. Om te bepalen welke je wel of niet weg wilt laten. Dat zou je mediteren kunnen noemen: bij jezelf nagaan wat je belangrijk vindt, hoe je tot de essentie komt van wat je wilt zeggen of laten zien en hoe je dingen met elkaar verbindt, jezelf ermee verbindt.

Om een haiku te schrijven en iets te vatten in slechts zeventien lettergrepen moet je je dus bezinnen over wat je ziet, hoort, ruikt, proeft, voelt. Haiku is met andere woorden meditatie via de zintuigen om via die meditatie tot de essentie van je gedachten te komen. Wie zich als dichter daarbij de regel van zeventien lettergrepen als dwingend oplegt, versterkt de intensiteit van de meditatie, verplicht zichzelf om in veel gevallen te blijven nadenken, te blijven bekijken (met alle zintuigen) en te blijven verdichten en herformuleren.

→ HAIKU LEZEN

En haiku lezen dan? Is haiku lezen ook een vorm van mediteren? Beslist. Elke vorm van poëzie lezen, is een vorm van bezinning: tot de essentie van de zin komen die je leest en via die zin tot de essentie van de inhoud van de verdichte gedachte(n). Hoe korter een gedicht, hoe meer gedachten zijn weggelaten en hoe dieper je soms moet (of beter: kunt) mediteren om de rijkdom van het gedicht te vinden. En gezien haiku maar drie regels heeft en slechts zeventien lettergrepen, is het een extreem geval van verdichten. Haiku lezen is daarom zo goed als altijd een vorm van mediteren. En dat voel je ook: er overkomt je al snel een algeheel welbehagen van rust en vrede met wat je hebt, wie je bent en wat is.