Tijdloos

De zon ging onder en iemand mijmerde: Waarom toch leest deze haiku van Issa als een gedicht dat vanavond werd geschreven? Ik antwoordde: Omdat het niet modieus is.

door Geert De Kockere

Als ik een avond lang haiku’s lees van de oude Japanse meesters heb ik gedurende die avond haast nooit het gevoel dat ik oude poëzie lees. Lees ik evenwel poëzie uit pakweg de 19de eeuw, dan hou ik dat zelden lang vol. Omdat die vaak zo achterhaald aanvoelt, zowel qua inhoud, qua stijl als qua vorm. Waarom overleeft de haiku probleemloos al die eeuwen?

→ EENVOUD

Haiku is de poëzie van de eenvoud, zonder tierlantijntjes of allerlei poëtische versierselen. Dergelijke tierlantijntjes en versieringen zijn vaak heel erg gebonden aan een bepaalde tijd. Je zou ze de modegrillen van de poëzie kunnen noemen. Net zoals een bepaalde snit in de kledij bij een behaalde tijd hoort. Of een welbepaalde vorm van een kraag. Daarom voelt poëzie van een paar eeuwen geleden of zelfs van de vorige eeuw niet zelden als gedateerd aan, démodé.

Bij haiku heb je dat niet. Haiku is de pure taal, ontdaan van zijn modieuze tendenzen of franjes. Bovendien gaat een haiku vaak over de natuur, die op zich niet ouderwets wordt. Een eekhoorn blijft een eekhoorn, of het er nu eentje uit 1500 is of uit 2020. Zijn gewoonten zijn op zich niet veranderd. Hij blijft nog steeds noten zoeken, ze verstoppen en in de winter weer opgraven. En zijn nest is nog altijd bolvormig en hoog in de top van een spar.

→ DE TIJD

Haiku ‘ontsnapt’ dus uit de greep van de mode door zijn eenvoud en zijn strakke taal enerzijds, maar ook door zijn algemene inhoud, herkenbaar voor iedereen en haast van alle tijden. Behalve misschien de senryu’s, die focussen op de kleine kantjes van de mens. En die kunnen natuurlijk wél veranderen. Hoewel het me ook daar opvalt hoeveel senryu’s van de oude Japanse haikumeesters nog steeds lezen als poëzie van vandaag over mensen van vandaag. De tijd heeft dus nauwelijks vat op de haiku, slechts op de haikudichter.