Het was barkoud buiten en in een wolkje blies je mij: Hoe kan ik weten, beoordelen of mijn haiku goed zit? Ik antwoordde: Vergeet dat jij hem schreef.
door Geert De Kockere
Het beoordelen van een eigen gedicht blijft hoe dan ook een heikel punt. Waarom dat moeilijk is, is heel eenvoudig en zit al in het woord dichten zelf: je gedachten zijn verdicht. Dat wil zeggen: alle onnodige gedachten heb je eruit gegooid om alleen nog die gedachten over te houden die echt nodig zijn. Maar als je je gedicht achteraf herleest, kun je onmogelijk je eruit gegooide gedachten vergeten. Die blijven voor altijd in een hoek van je memorie zitten en lees je ongewild, onbewust nog mee. Daardoor merk je soms zelf niet dat het verband tussen twee gedachten in je gedicht zoek is. Omdat je zelf nog de tussenliggende, inmiddels weggelaten gedachte vanuit die donkere hoek meeleest en het gedicht en zijn samenhang voor jou evident is.
→ SAMENHANG
Het is dus voor een goed zelfoordeel de kunst om zoveel mogelijk de samenhang van je gedicht, van je haiku in vraag te stellen en te beoordelen of de lezer die samenhang zelf kan maken. Daarbij speelt ook de context een grote rol. Zelf schrijf je je haiku vanuit een bepaalde context zonder dat die context mee in de haiku zit. Als je hem opnieuw leest, zie jij natuurlijk wel nog duidelijk die context voor ogen (dat kan een bepaalde sfeer zijn, een bepaalde plek, een speficieke gebeurtenis) en lees je vanuit die context ook je haiku. Voor wie die context niet kent, kan hij dan geheel onbegrijpelijk zijn. Even een voorbeeld van een leerling:
¶
De burgemeester
verschijnt op het podium.
Nu wil ik ruilen.
Als je van deze haiku de context niet kent, dan blijf je wat verweesd achter. Met een vraag als: Waar heeft hij het nu toch over? Waarom wil hij ruilen? De haiku maakt namelijk deel uit van een reeks over de wielerwedstrijd Gent-Wevelgem. Vanuit die context is hij wel begrijpelijk. De burgemeester mag de winnaar een hand geven. En laat dat nu toevallig het wieleridool van de dichter zijn. Maar los van die context is de haiku eerder een nietszeggend stukje proza.
Stel je daarom bij het beoordelen van je eigen haiku in de plaats van de lezer en vraag je af: Wat zou ik mij hier als onwetend lezer bij voorstellen? Gom alle context die je zelf kent en die niet in de haiku staat weg en plaats wat er wel staat in een witte, lege ruimte. Is hij dan nog te begrijpen, te zien zonder bijkomende uitleg?
iHAIKU 